İş hayatında farklı yetkinlikler var ve zamanla bu yetkinlikler değişiyor. Günümüz yetkinlikleri nedir, gelecek yetkinlikleri nelerdir ve nasıl yetkinliklerimize yön vermeliyiz konusunda bilgi vermeye çalıştım. Keyifli okumalar.
Generatist Tipi Yetkinlik
Derinlemesine uzmanlığı olmayan genel olarak işler hakkında bilgisi olan yetkinlik seviyesidir. Günümüzdeki yöneticilerin büyük bir kısmı bu yetkinlik seviyesindedir. Yönetici olmak isteyen kişilerin genel tercihidir. Ama önümüzdeki yıllarda yöneticiler için tercih edilen yetkinlik seviyesi olmaktan çıkacak görünüyor. Çok sayıda bulunan bir yetkinlik türüdür. Eskiden çok kıymetli olmalarına rağmen suanda bu kıymetli gerilemektedir. Bir çok firmada çalışırken kişiler bir yerde 3*5 yıldan fazla durmadan başka pozisyonlara geçmeleri gerektiğini yoksa pozisyonla özdeşleştirilerek yükselmelerinin önünün kesileceğini düşünürler.
Uzman Tipi Yetkinlik
Bir konuda derinlemesine bilgi sahibi olunan yetkinlik seviyesidir. Bir çalışan işe girdiği bölümde uzun yıllar başarı ile çalışıyorsa uzman olarak değerlendirilir. Tabi bu uzmanlık çalışılan konuda derinlemesine bilgi sahibi olmasını da gerektirir. Günümüzde bir çok şirkette elde edilmek istenen personeldir. Teknolojideki gelişmeleri yakından takip eden şirketlerde bu uzman yetkinlik seviyesi de yeterli görülmeyecektir.
T Tipi Yetkinlik
Bir konuda derinlemesine bilgi sahibi olmak ile birlikte çevresindeki diğer işler ile ilgili uzmanlık seviyesinde olmasa bile bilgi sahibi olunması gereken yetkinlik seviyesidir. Generalist ve uzman yetkinlik seviyelerinin birleşimi olarak düşünülebilir. Örneğin test uzmanının zamanla sayısal analizden, tasarımcının yapacağı değişikliklerden ve malzeme değişiklikleri konusunda da bilgi sahibi olması ve onların yapacağı çalışmaları anlaması onu T tipi yetkinliğe sahip olduğu anlamında değerlendirilir.
Pi Tipi Yetkinlik
İki konuda derinlemesine bilgi sahibi olunan yetkinlik seviyesidir. Örneğin fiziki testleri yapan test uzmanı aynı zamanda sayısal analizleri de yapabiliyor ve zamanla bu konuda da uzmanlaşırsa iki adet uzmanlığa ulaşır. Bu uzmana Pi tipi yetkinliğe sahip uzman denir. Başka bir örnek verecek olursak radyoloji uzmanı olan bir doktorun ilave bir uzmanlık olarak girişimci cerrahi uzmanı olması ile Pi tipi yetkinliğe sahip olmasıdır.
Tarak Tipi Yetkinlik
İkiden fazla konuda derinlemesine bilgi sahibi olunan yetkinlik seviyesidir. Bu yetkinlik seviyesini bir ürün üzerinden verecek olursak en güzel örnek cep telefonlarımızdır. Cep telefonlarımız ile aramalar yapıyor, mesajlaşıyor, fotoğraflar/videolar çekiyor, bankaya giriyor, resmi işlemlerimizi yapıyor, oyun oynuyor, televizyon seyrediyor, online alışveriş yapıyor ve çeşitli araçlar aracılığıyla görüntülü telekonferanslara katılıyoruz.
Az sayıda görülen bu yetkinlik seviyesindeki örnek kişileri de bir çoğumuz bilir. Örneğin Leonardo Da Vinci. Leonardo da Vinci, sanat, bilim, mühendislik, mimari ve anatomi alanında derin bilgi ve uzmanlığa sahiptir. Tarak şeklinde uzmanlık illa ki birbirinden çok farklı alanlarda uzman olmayı gerektirmiyor. Örneğin bir kişi solist, yapımcı, faklı müzik aletleri çalabilen, beste ve söz yazarlığı yaparak tarak tipi yetkinliğe örnek olabilir. Günümüzde özellikle dijital dönüşüm çalışmalarında çalışmak isteyen kişilerde aranan bir özellik olmaya başlamıştır. Kişinin nesnelerin interneti, büyük veri, bulut bilişim, siber güvenlik, 3B yazıcılar, simülasyon, robotlar, artırılmış gerçeklik, yatay ve dikey entegrasyon gibi konularda uzman olması istenmektedir.
X Tipi Yetkinlik
Yeni nesil liderlik yetkinlikleridir. Liderlik yapması gerektiği için 90 derece uzmanlıklar yerine 45 derece uzmanlıklara sahip. Yenilikçi çözümler üretmesi, empati sahibi olması, insanların enerjisini arttırması ve çok sıkıntılı anlardan yenilikçi çözümlerle çıkmasını bilen yetkinlikleri ile kendisini farklı alanlara kaydırma yeteneğine sahiptir.. Çok az bulunan bir liderlik tipidir.
Sonuç olarak ülkemizde yaygın olarak generalist ve uzman tip yetkinlik sahibi kişiler daha fazla bulunmaktadır. Fakat gençlerin kendilerini T tipi yetkinlik kazanmaya odaklamaları elecek beklentilere ulaşabilmeleri için doğru olacaktır. Zamanla T tipi yetkinliği Pi ve Tarak tipi yetkinliğe dönüştürmelidirler. Eğer liderlik konusunda kendisini geliştirmek istiyorsa da o zaman X tipi yetkinliğe sahip olmayı hedeflemelidir.
Doç. Dr. İsmail Durgun